พลิกโฉมการดักจับคาร์บอน ด้วยเทคโนโลยี CCU สู่โอกาสใหม่ทางธุรกิจ

ทำไม CCU (Carbon Capture and Utilization) จึงเป็นจิ๊กซอว์ชิ้นสำคัญของโลก

CCU คืออะไร? ต่างจาก CCS และ CCUS อย่างไร?

เพื่อให้เข้าใจอย่างชัดเจน เรามาแยกแยะ CCU CCS และ CCUS technolohy ที่เกี่ยวข้องกันเพื่อให้เข้าใจถึงแนวทาง ผลกระทบ และการใช้ประโยชน์ของการกักเก็บคาร์บอนได้อย่างชัดเจนและครอบคลุม ซึ่งแต่ละส่วนมีหลักการ และความท้าทายที่แตกต่างกันออกไป 

• CCS (Carbon Capture and Storage)

  CCS คือการดักจับและ "กักเก็บ" คาร์บอนอย่างถาวรในชั้นหินใต้ดิน เปรียบเสมือนการจัดการของเสียเพื่อนำคาร์บอนออกจากชั้นบรรยากาศ

• CCU (Carbon Capture and Utilization)

  CCU คือการดักจับและ "ใช้ประโยชน์" จากคาร์บอน โดยนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีมูลค่า เป็นแนวทางของเศรษฐกิจหมุนเวียนที่เปลี่ยนของเสียให้เป็นทรัพยากร

• CCUS (Carbon Capture, Utilization, and Storage)

  CCUS นับว่าเป็นกรอบยุทธศาสตร์การดักจับคาร์บอนที่ครอบคลุมและยืดหยุ่นที่สุด โดยเป็นแนวคิดที่รวมทั้ง CCS และ CCU เข้าไว้ด้วยกัน โดยหลังจากดักจับคาร์บอนไดออกไซด์มาแล้ว องค์กรสามารถเลือกเส้นทางที่เหมาะสมที่สุดตามบริบทที่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นการนำไปใช้ประโยชน์เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่ม หรือนำไปกักเก็บอย่างถาวรในกรณีที่การใช้ประโยชน์ยังไม่คุ้มค่าในเชิงพาณิชย์ ทำให้ภาคอุตสาหกรรมสามารถวางแผนลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้อย่างครบวงจร

แม้เป้าหมายจะต่างกัน แต่ CCU และ CCS เป็นเทคโนโลยีที่ส่งเสริมซึ่งกันและกัน โดย CCS ทำหน้าที่ลดคาร์บอนจากแหล่งกำเนิดฟอสซิล ส่วน CCU ทำหน้าที่ลดการพึ่งพาฟอสซิล โดยสร้างผลิตภัณฑ์ทดแทนขึ้นมาใหม่นั่นเอง

เจาะลึกเทคโนโลยี CCU: รู้จัก 3 วิธีการดักจับคาร์บอน

1. การดักจับคาร์บอนก่อนการเผาไหม้ (Pre-Combustion Capture)

   Pre-Combustion Capture คือการแยกคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากเชื้อเพลิงก่อนที่จะนำไปเผาไหม้ ทำให้ได้กระแสคาร์บอนไดออกไซด์ (Carbon Dioxide Stream) ที่มีความเข้มข้นสูงและดักจับได้ง่ายกว่า มีประสิทธิภาพสูง แต่การติดตั้งต่อเติมกับโรงงานเดิมทำได้ยาก และต้องใช้เงินลงทุนเริ่มต้นที่สูงกว่า

2. การดักจับคาร์บอนหลังการเผาไหม้ (Post-Combustion Capture)

   Post-Combustion Capture เป็นเทคโนโลยีที่สมบูรณ์ที่สุดในปัจจุบัน เปรียบเสมือนการ "กรอง"คาร์บอนไดออกไซด์ออกจากก๊าซไอเสีย (Flue Gas) หลังจากที่เชื้อเพลิงถูกเผาไหม้ไปแล้ว ข้อดีที่สุดคือสามารถติดตั้งเพิ่มเติม (Retrofit) กับโรงงานที่มีอยู่เดิมได้ แต่มีความท้าทายด้านการใช้พลังงานที่สูง เนื่องจากความเข้มข้นของคาร์บอนไดออกไซด์ในไอเสียค่อนข้างต่ำ

3. การดักจับคาร์บอนออกจากอากาศโดยตรง (Direct Air Capture - DAC)

   DAC เป็นเทคโนโลยีที่ล้ำสมัยที่สุด โดยใช้การดูดคาร์บอนไดออกไซด์โดยตรงจากชั้นบรรยากาศ ไม่ว่าสถานที่นั้นจะอยู่ที่ใดก็ตาม เปรียบเสมือนเครื่องฟอกอากาศขนาดยักษ์ที่สามารถสร้างการปล่อยก๊าซติดลบ (Negative Emissions) ได้อย่างแท้จริง แต่ก็เป็นวิธีที่ใช้พลังงานและมีต้นทุนสูงที่สุด เนื่องจากความเข้มข้นของคาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศที่ต่ำมาก

กรณีศึกษาโครงการ CCU ตัวอย่างในเชิงพาณิชย์

เทคโนโลยี CCU ไม่ได้อยู่แค่ในห้องปฏิบัติการอีกต่อไป แต่บริษัทชั้นนำระดับโลกได้เริ่มนำเทคโนโลยีดังกล่าวมาต่อยอดเป็นธุรกิจและผลิตภัณฑ์ที่จับต้องได้แล้ว

• อุตสาหกรรมเคมีภัณฑ์และพอลิเมอร์

  Covestro ผู้นำจากเยอรมนีได้นำคาร์บอนไดออกไซด์มาเป็นวัตถุดิบในการผลิตพอลิออล (Polyols) ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญในที่นอน เฟอร์นิเจอร์ และฉนวนกันความร้อน โดยสามารถลดการใช้วัตถุดิบจากปิโตรเลียมได้ถึง 20%

• อุตสาหกรรมวัสดุก่อสร้าง

  CarbonCure เทคโนโลยีการฉีดคาร์บอนไดออกไซด์เข้าไปในคอนกรีตสดระหว่างการผสม ซึ่งคาร์บอนไดออกไซด์จะทำปฏิกิริยาและกลายเป็นแร่ที่ถูกฝังอย่างถาวรในเนื้อคอนกรีต ไม่เพียงแต่จะช่วยกักเก็บคาร์บอนอย่างถาวร แต่ยังเพิ่มความแข็งแรงของคอนกรีต ทำให้สามารถลดปริมาณการใช้ปูนซีเมนต์ลงได้

• อุตสาหกรรมเชื้อเพลิงการบินที่ยั่งยืน (SAF) 

  LanzaJet บริษัทเทคโนโลยีชีวภาพจากสหรัฐฯ ได้พัฒนากระบวนการเปลี่ยนเอทานอลที่ผลิตจากก๊าซคาร์บอนที่ดักจับจากโรงงานอุตสาหกรรม ให้กลายเป็นเชื้อเพลิงเครื่องบิน (Sustainable Aviation Fuel) ซึ่งช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในภาคการบินได้อย่างมีนัยสำคัญ

• อุตสาหกรรมโปรตีนทางเลือก

  Solar Foods สตาร์ตอัปด้าน Food Tech จากฟินแลนด์ สร้างปรากฏการณ์ด้วยการผลิตโปรตีนที่เรียกว่า Solein โดยใช้คาร์บอนไดออกไซด์ที่ดักจับจากอากาศ มาทำปฏิกิริยากับน้ำและไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนในกระบวนการหมักชีวภาพ (Gas Fermentation) ถือเป็นการสร้างอาหารจากอากาศและไฟฟ้าโดยตรง

• อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่ม

  Coca-Cola ผู้ผลิตและจัดจำหน่ายรายใหญ่ในอเมริกา กำลังติดตั้งระบบที่สามารถดักจับคาร์บอนไดออกไซด์จากกระบวนการผลิตไฟฟ้าในโรงงานของตนเอง เพื่อนำกลับมาใช้ในการอัดก๊าซในเครื่องดื่ม ซึ่งช่วยลดต้นทุนและสร้างความมั่นคงในห่วงโซ่อุปทาน

ทิศทาง CCU ในอนาคตอุตสาหกรรมไทย

1. นโยบายภาครัฐ : แรงจูงใจเชิงนโยบาย เช่น มาตรการทางนโยบายที่ให้เครดิตภาษีแก่ผู้ที่ดักจับและกักเก็บคาร์บอนไดออกไซด์เหมือน 45Q ของสหรัฐฯ โดยการกำหนดราคาคาร์บอนจะเป็นตัวเร่งสำคัญที่ทำให้โครงการ CCU มีความเป็นไปได้ในเชิงเศรษฐกิจ
2. ความต้องการของตลาด : ผู้บริโภคและบริษัทข้ามชาติต่างให้ความสำคัญกับผลิตภัณฑ์คาร์บอนต่ำมากขึ้น สร้างแรงกดดันให้ห่วงโซ่อุปทานต้องปรับตัว
3. การประเมินที่โปร่งใส : การประเมินวัฏจักรชีวิต (Life Cycle Assessment - LCA) จะมีความสำคัญอย่างยิ่งในการพิสูจน์คุณค่าทางสิ่งแวดล้อมที่แท้จริงของผลิตภัณฑ์จาก CCU เพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับตลาด

บทสรุป : จากภาระที่ธุรกิจต้องแบก สู่โอกาสแห่งอนาคต

1. CO2 Capture and Utilisation - Energy System https://www.iea.org/energy-system/carbon-capture-utilisation-and-storage/co2-capture-and-utilisation
2. รู้จัก CCUS เทคโนโลยีดักจับคาร์บอนของวันนี้ ที่จะมาช่วยเปลี่ยนโลกในอนาคต https://enhrd.dede.go.th/%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81-ccus-%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%9A/
3. Carbon Capture Utilization (CCU) เทคโนโลยีที่เปลี่ยนคาร์บอน ให้กลายเป็นวัสดุแห่งอนาคตของวงการก่อสร้างและออกแบบอาคาร | Wazzadu https://www.wazzadu.com/article/7295
4. Carbon Capture Utilisation and Storage - Energy System -IEA  https://www.iea.org/energy-system/carbon-capture-utilisation-and-storage
5. Post combustion capture of carbon dioxide | NSW Resources https://www.resources.nsw.gov.au/invest-nsw/coal-innovation-nsw/post-combustion-capture-of-carbon-dioxide
6. How is carbon captured? https://www.enbridge.com/~/media/Enb/Documents/Factsheets/CCS_CO2_capture_FS_FINAL.p
7. Post-combustion capture – Knowledge and References - Taylor & Francis https://taylorandfrancis.com/knowledge/Engineering_and_technology/Chemical_engineering/Post-combustion_capture/
8. Pre-Combustion Carbon Capture Research | Department of Energy https://www.energy.gov/fecm/pre-combustion-carbon-capture-research
9. Pre-combustion capture of CO2 in IGCC plants - United States Energy Association https://usea.org/sites/default/files/122011_Pre-combustion%20capture%20of%20CO2%20in%20IGCC%20plants_ccc191.pdf
10. Carbon Capture CCUS CCS คืออะไร? - EPPO https://www.eppo.go.th/index.php/en/component/k2/item/21496-carbon-capture-ccus-ccs
11. Direct Air Capture: 6 Things To Know | World Resources Institute, accessed October 8, 2025, https://www.wri.org/insights/direct-air-capture-resource-considerations-and-costs-carbon-removal
12. The world needs to capture, use, and store gigatons of CO 2 - McKinsey https://www.mckinsey.com/industries/oil-and-gas/our-insights/the-world-needs-to-capture-use-and-store-gigatons-of-co2-where-and-how
13. DAC เทคโนโลยีดักจับและกักเก็บคาร์บอน - PETROMAT https://petromat.org/home/direct-air-capture/
14. Process Advantages of Direct CO2 to Methanol Synthesis - Frontiers https://www.frontiersin.org/journals/chemistry/articles/10.3389/fchem.2018.00446/full
15. Global Leader of CO2 to Methanol - Carbon Recycling International https://carbonrecycling.com/co2-methanol