ชวนรู้จัก Geomatics เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ อาวุธลับต่อยอดธุรกิจ

องค์ประกอบหลักของเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ (Geomatics) มีอะไรบ้าง?

หัวใจสำคัญของภูมิสารสนเทศคือการทำงานร่วมกันของเทคโนโลยีที่ใช้ในการรวบรวมและวิเคราะห์เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลเชิงพื้นที่ (Geospatial Data) แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ GPS GIS และ RS ซึ่งแต่ละประเภทจะทำหน้าที่แตกต่างกันไปดังต่อไปนี้

1. GPS (Global Positioning System): หมุดหมายแห่งความแม่นยำ

• การจัดการกลุ่มยานพาหนะ (Fleet Management)

  ติดตามตำแหน่งรถขนส่งแบบเรียลไทม์ วางแผนเส้นทางที่ประหยัดที่สุด และตรวจสอบพฤติกรรมการขับขี่เพื่อลดต้นทุนและเพิ่มความปลอดภัย

• การติดตามสินทรัพย์ (Asset Tracking)

  นอกเหนือจากรถยนต์ ยังสามารถใช้ติดตามตู้คอนเทนเนอร์ เครื่องจักรกลหนัก หรืออุปกรณ์มูลค่าสูง เพื่อป้องกันการสูญหาย และบริหารจัดการสต็อกได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• การเกษตรแม่นยำ (Precision Agriculture)

  นำทางรถแทรกเตอร์หรือโดรนเพื่อการเพาะปลูก การให้ปุ๋ย หรือการเก็บเกี่ยวในตำแหน่งที่แม่นยำ ช่วยลดการใช้ทรัพยากรและเพิ่มผลผลิต

• การระบุพิกัดข้อมูล (Geotagging)

  การฝังข้อมูลตำแหน่งลงในภาพถ่ายหรือรายงานการสำรวจภาคสนามโดยอัตโนมัติ เพื่อสร้างหลักฐานที่เชื่อถือได้ว่าข้อมูลถูกเก็บมาจากสถานที่ที่ถูกต้อง

• การซิงโครไนซ์เวลา (Time Synchronization)

  สัญญาณเวลาที่แม่นยำสูงจากดาวเทียม GPS มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำงานของเครือข่ายโทรคมนาคม ระบบธนาคาร และโครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะ (Smart Grid)

2. GIS (Geographic Information System): สมองกลแห่งการวิเคราะห์เชิงพื้นที่

• การวิเคราะห์ตลาดและการเลือกทำเล (Market Analysis & Site Selection)

  ช่วยให้ธุรกิจเข้าใจว่า ที่ไหนคือทำเลทอง โดยสามารถตอบคำถาม เช่น พื้นที่ใดมีลูกค้ากลุ่มเป้าหมายหนาแน่นและมีคู่แข่งน้อยที่สุด?

• การจัดการโลจิสติกส์และซัปพลายเชน (Logistics & Supply Chain Management)

  เพิ่มประสิทธิภาพการเคลื่อนย้ายสินค้าและบริการ GIS สามารถคำนวณเส้นทางที่สั้นที่สุด ประหยัดที่สุด หรือเร็วที่สุด โดยพิจารณาปัจจัยต่าง ๆ เช่น สภาพการจราจรและข้อจำกัดของถนน เพื่อตอบโจทย์ว่าเส้นทางขนส่งใดช่วยลดต้นทุนเชื้อเพลิงได้มากที่สุด? เป็นต้น

• การบริหารความเสี่ยง (Risk Management)

  ประเมินและวางแผนรับมือความเสี่ยงเชิงพื้นที่ โดยการซ้อนทับข้อมูลตำแหน่งที่ตั้งของโรงงานกับแผนที่ความเสี่ยงภัยพิบัติ เช่น น้ำท่วม เพื่อตอบคำถามว่า สินทรัพย์ใดของเรามีความเสี่ยงสูงสุดหากเกิดอุทกภัย?

3. Remote Sensing (RS): เทคโนโลยีสำรวจจากระยะไกล

• การเกษตรแม่นยำ (Precision Agriculture)

  ใช้ในการประเมินความสมบูรณ์ของพืชผล คาดการณ์ปริมาณผลผลิต และบริหารจัดการการให้น้ำและปุ๋ยได้อย่างเหมาะสมตามสภาพพื้นที่จริง

• การจัดการสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน (Environmental Management & Sustainability)

  ติดตามการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ป่าไม้ การประเมินปริมาณการกักเก็บคาร์บอน การตรวจสอบคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำขนาดใหญ่ และการประเมินความเสียหายจากภัยพิบัติทางธรรมชาติ

• การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและอสังหาริมทรัพย์ (Infrastructure & Real Estate Development)

  ช่วยในการสำรวจและเลือกพื้นที่ที่เหมาะสมสำหรับโครงการขนาดใหญ่ และวิเคราะห์การขยายตัวของเมือง

• การบริหารความเสี่ยงและประกันภัย (Risk Management & Insurance)

  ใช้ประเมินความเสียหายของพื้นที่เกษตรกรรมหรือทรัพย์สินหลังจากเกิดภัยพิบัติ เช่น น้ำท่วม หรือไฟป่า เพื่อประกอบการพิจารณาจ่ายค่าสินไหมทดแทน

แนวทางการประยุกต์ใช้สำหรับผู้ประกอบการ : จะเริ่มต้นใช้ Geomatics ในองค์กรได้อย่างไร?

1. เริ่มต้นจาก "ปัญหา" ไม่ใช่ "เทคโนโลยี"

   คำถามแรกที่ต้องตอบคือ ปัญหาทางธุรกิจอะไรที่ข้อมูลตำแหน่งสามารถช่วยแก้ไขได้? อย่าเพิ่งหลงไปกับความสามารถของเทคโนโลยี แต่ให้มองหา Pain Point ที่มีอยู่จริง เช่น ต้นทุนโลจิสติกส์ที่สูง การเลือกทำเลที่ตั้งที่ขาดข้อมูลสนับสนุน หรือความเสี่ยงด้านซัปพลายเชน

2. สำรวจ "ข้อมูล" ที่มีอยู่

   Garbage In, Garbage Out คือกฎเหล็กของโลกของข้อมูล ดังนั้นหากมีแนวคิดเริ่มใช้ Data-driven แล้ว ผู้ประกอบการควรเริ่มต้นจากการสำรวจและจัดระเบียบข้อมูลภายในองค์กรที่มีการอ้างอิงตำแหน่งได้ เช่น ที่อยู่ลูกค้า ตำแหน่งที่ตั้งของโรงงานและคลังสินค้า แล้วจึงพิจารณาหาข้อมูลภายนอกมาเสริม

3. สร้าง Quick Win จากโครงการนำร่อง

   เลือกโครงการขนาดเล็กที่สามารถวัดผลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) ได้ชัดเจน เช่น การวิเคราะห์หาเส้นทางขนส่งที่ดีที่สุดเพื่อลดต้นทุนเชื้อเพลิง หรือการใช้ GIS วิเคราะห์หาทำเลเปิดสาขาใหม่ที่มีศักพภาพสูงสุด ความสำเร็จเล็ก ๆ จะสร้างความเชื่อมั่นและแรงผลักดันให้เกิดการยอมรับเทคโนโลยีไปทั่วทั้งองค์กร

4. พัฒนาบุคลากรหรือหาพันธมิตร

   เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศต้องการทักษะเฉพาะทาง พิจารณาลงทุนในการพัฒนาทักษะ (Upskill) ให้กับทีมงาน หรือร่วมมือกับพันธมิตรผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์ เพื่อลดระยะเวลาในการเรียนรู้และรับประกันความสำเร็จของโครงการ

กรณีศึกษาเคสจริง: ประโยชน์จากการใช้ Geomatics ในทางธุรกิจ

Renewable Energy Management ยกระดับการจัดการพลังงานหมุนเวียนด้วย Data

• โจทย์ธุรกิจ : การออกแบบและติดตั้งโซลาร์ฟาร์มขนาดใหญ่ จำเป็นต้องมีความแม่นยำสูงสุดเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพลังงาน และต้องมีการบำรุงรักษาที่รวดเร็วเพื่อลดการสูญเสียโอกาสในการผลิตไฟฟ้า
• โซลูชัน : DRS by REPCO NEX (บริษัทในกลุ่ม SCGC) ใช้ เทคโนโลยีการสร้างแบบจำลอง 3 มิติบนพื้นฐานของ GIS เพื่อออกแบบและคำนวณหาตำแหน่ง องศาการติดตั้งแผงโซลาร์ที่เหมาะสมที่สุด ควบคู่ไปกับการใช้ระบบติดตามและวิเคราะห์ปัญหาแบบเรียลไทม์ที่อ้างอิงตำแหน่งจาก GPS เพื่อให้ทีมซ่อมบำรุงเข้าถึงจุดที่เกิดปัญหาได้อย่างรวดเร็ว
• ผลลัพธ์ : เป็นการสร้างบริการเชิงพาณิชย์ที่มีมูลค่าสูง สร้างความแตกต่างจากคู่แข่งด้วยความแม่นยำ จากการใช้ข้อมูลเข้ามาสร้างมาตรฐานความปลอดภัย ทำให้ลูกค้าสามารถติดตามสถานะได้เองผ่าน Dashboard ได้แบบเรียลไทม์ นับได้ว่าเปลี่ยนจากการเป็นแค่ผู้รับเหมาติดตั้ง สู่การเป็นพันธมิตรในการบริหารจัดการสินทรัพย์พลังงานให้กับลูกค้าในระยะยาว

โครงการ CoP สร้างความร่วมมือด้านสิ่งแวดล้อมด้วย GIS

• โจทย์ธุรกิจ : ในพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุดที่มีโรงงานหนาแน่น การระบุแหล่งกำเนิดของมลสารในอากาศเป็นเรื่องท้าทายอย่างยิ่ง ทำให้ยากต่อการแก้ไขปัญหาและมักเกิดข้อร้องเรียนจากชุมชน
• โซลูชัน : SCGC ในฐานะผู้ริเริ่มโครงการ ได้ใช้ GIS เป็นแพลตฟอร์มกลาง ในการรวบรวมข้อมูลคุณภาพอากาศจากหลายแหล่ง แล้วนำมาวิเคราะห์ซ้อนทับกับข้อมูลทิศทางลม เพื่อสร้างแบบจำลองการแพร่กระจายของมลพิษ และระบุแหล่งที่มาที่มีความเป็นไปได้สูง (Source Apportionment) ไม่เพียงแต่จะช่วยให้ได้ข้อมูลคุณภาพอากาศที่แม่นยำขึ้น แต่ยังทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนความรู้การจัดการสิ่งแวดล้อมของแต่ละโรงงาน เพื่อร่วมป้องกันและสร้างมาตรฐานสิ่งแวดล้อมที่ดีให้กับชุมชน
• ผลลัพธ์ : โครงการนี้เปลี่ยนแนวคิดการทำงานจากการตั้งรับและแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า นำไปสู่การทำงานเชิงรุกที่สร้างความร่วมมือจากทุกภาคส่วน โดยหน่วยงานที่ดูแลได้สร้างความไว้วางใจระหว่างผู้ประกอบการและชุมชน ลดข้อร้องเรียน พร้อมยกระดับสู่การเป็นผู้นำอุตสาหกรรมด้านความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีส่วนสำคัญในการวางรากฐานเชิงนโยบายระดับประเทศต่อไป

บทสรุป : จากพิกัดข้อมูลเชิงพื้นที่ สู่ความได้เปรียบกลยุทธ์ทางธุรกิจ